فرید

صبر در بینش قرآنی به عنوان یکی از برترین فضایل انسانی شمرده و دارندگانش به بزرگی ستوده و تکریم شده اند. سرچشمه همه کمالات صبر است و قرآن کریم، همه خیرات دنیا و آخرت را، رسیدن به بهشت و رهایی از دوزخ، و نیل به هر سعادت و تکاملی را که فرد و جامعه انسانی در اندیشه آن باشد را در گرو صبر دانسته؛ اگر صبر نباشد، نه دین پایدار می ماند و نه دنیا برقرار؛ در عالم دنیا کوشش ها به ثمر نمی نشیند مگر به واسطه صبر.

تمام فضایل اخلاقی و کمالات روحی انسان در پرتو صبر حاصل می گردد. عالی ترین تجلی ایمان در صبر است، و بنده در هیچ حالی از صبر بی نیاز نیست. زیرا آنچه را در دنیا می بیند یا موافق طبع اوست یا مخالف میلش و در هر حال صبر لازم است. انسان به سبب قدرت نفس و ثبات در عقیده ناگواری های مسیر را بر طبع خودش گوارا می کند، و با کمال میل و رغبت در کسب فضایل اخلاقی و انجام کارهای پسندیده می کوشد، و از اینرو صبر در برابر رنج های مقصد، اساس نیل و رسیدن به همه فضایل و مراتب عالیه الهی است، به طوری که هرگز سعادت بدون صبر و تحمل رنج میسر نخواهد شد.

از حضرت امیر(علیه السلام) روایت شده که فرمود:

«الصبر من الایمان بمنزلة الراس من الجسد و لا ایمان لمن لا صبر له»

صبر نسبت به خصلت های دیگر مؤمن، همچون سر است نسبت به تن او؛ کسی که صبر ندارد در حقیقت به هیچ فضیلتی و کمالی دست نخواهد یافت.

در نظام حاکم بر جهان هستی نیز همه چیز بر صبر و تدریج استوار است. باغبان صبر می کند تا دانه شکوفا شود و به ثمر برسد، جنین باید در مدت معینی در رحم مادر تکامل یابد تا متولد شود و اگر خدای سبحان می خواست، می توانست در آن واحد دانه را شکوفا کرده یا جنین را دفعة کامل ساخته و متولد سازد، ولی نظام خلقت بر پایه صبر بنا شده است.

مشاهده شده در کتاب چهره های محبوب و منفور در قرآن کریم،اثر استاد حسین انصاریان،ص176

اصولا اجابت و گرفتن پاسخ، یکی از فواید دعاست ولی هدف نیست زیرا:

1- اگر فلسفه و هدف دعا فقط اجابت باشد از هر کسی که بتواند خواهش ما را اجابت کند می توان درخواست کرد این با روح توحید که نفی عبودیت غیر خداست، مخالف است.

2- اگر فلسفه و هدف دعا اجابت و گرفتن حاجت و پاسخ باشد و خداوند سبحان فقط بدین منظور فرمان به دعا کردن داده باشد، دیگر تاخیر در اجابت معنی ندارد زیرا در آن صورت تاخیر در اجابت از جانب خدای حکیم کاری عبث و بیهوده خواهد بود و البته چنین نیست، چه طور ممکن است خداوند منان به خاطر دادن نعمتی امر به دعا کند در صورتی که در اولا بسیاری از نعمات را بی دعا می دهد و بسیارند کسانی که در تمام طول عمر گرد دعا نمی چرخند ولی غرق در نعمات دنیوی خدایند و چگونه ممکن است خداوند جل جلاله خود نقض غرض کند، امر به دعا-با هدف پاسخ گرفتن- نماید و آن گاه که بنده دعا کرد او اجابت را به تاخیر افکند! اگر هدف دعا را  اجابت بدانیم، تاخیر دعا چیزی جز نقض غرض نیست که از خداوند حکیم چنین فعلی سر نمی زند.

3-احادیثی با این مضامین از معصومان(سلام الله علیهم) روایت شده است که : دو نفر که یکی محبوب درگاه احدی و دیگری مبغوض پروردگار است، با هم دعا می کنند، خداوند به ملائکه فرمان می دهد به آنکه مبغوض درگاه خداست زودتر پاسخ داده شود و به محبوب خدا دیرتر.

راستی اگر فلسفه دعا پاسخ گرفتن باشد این امر چه معنی می دهد که شخص بدکار مبغوض درگاه الهی مزد بیشتر و سریع تری بگیرد؟ آیا مزد بدکاری و دوری از خدا را می گیرد؟ و یا مزد را آن دیگری با دیر پاسخ شنیدن می برد؟ که البته باید چنین باشد. در اینجا کاملا روشن می شود که هدف دعا، پاسخ شنیدن و اجابت نیست و نکته دیگری در همین دعا کردن این دو بنده و پاسخ شنیدنشان نهفته است. هدفی بسیار با ارزش تر از اجابت، هدفی که لیاقت هم ارز قرار گرفتن دعا با هدف خلقت را داشته باشد.

مشاهده شده در کتاب قرآن صاعد، اثرعلیرضا برازش، صص45-46